Araç seçimi konusunda temel etkenlerden biri aracın çalışma mekaniğini işaret eden vites türüdür. Piyasada bulunan araçlarda dört tip vitesten bahsedilebilir: düz vites (manuel), tirptonik, yarı otomatik vites ve (tam) otomatik vites.

Düz vites araçlarda vites değiştirmek için debriyaj kullanılır. Bu tür araçlar, en yaygın ama en eski teknolojiyi kullanır. Araç ivmelenirken ve vites değişikliklerinde debriyaj kavrama noktasının bulunması gerekir. Her aracın kavrama noktası farklıdır. İlerleyen zamanlarda alışkanlık haline dönüşse de sıklıkla dur kalk yapılan şehir içi kullanımlarda zaman ve enerji kaybına sebep olabilir. Otomotiv sektörü yeni bir tercih oluşturarak bu sistemi otomatikleştirmek üzerine çalışmıştır. Tam otomatik ve yarı otomatik farkı da bu çalışmalar sonucunda ortaya çıkmıştır.

Yarı Otomatik Araç Ne Demek

Yarı Otomatik Vites Ne Demek?

Yarı otomatik vites çalışma mekaniği açısından manuel araçlara benzer. Aynı vites kutusu yapısına, baskı balata sistemine sahiptir. Benzer bir çalışma sistemine sahip olsa da debriyaj pedalı yoktur. Debriyaj otomatikleştirilmiş ve görevi vites robotlarına devredilmiştir. Bu geçişler, vites kolu üzerinden kontrol edilir. Vites kontrolü ile ilgili ayrıntılar yarı otomatik vites harflerinin anlamı bölümünde incelenecektir.

Yarı Otomatik Vites Nedir?

Yarı otomatik vites mekanizmasını anlayabilmek için, düz vites çalışma mantığından kısaca bahsetmek gerekir. Düz vites araçlarda, vites geçişi için debriyaj pedalına basılır. Bu pedal, vites dişlilerini ayırmak için kullanılır. Debriyaja basıldığında vites ortaya getirilir. Vites kolu istenilen vitese hareket ettirilir. Vites geçişinden sonra ayak debriyajdan yavaşça çekilir.

Yarı otomatik araçlar bu çalışma mantığının temelini değiştirmeden, debriyajı sürekli hazır hale getirerek bu geçiş sürecini kolaylaştırmıştır. Bu süreç aracın devrine bağlanmıştır. Devir arttıkça vites otomatik olarak ileri atar, düştükçe geri düşer. Öte yandan yarı otomatik sistem manuel kullanıma da olanak sağlar. Bu sistemde değişim yalnızca ileri geri olarak yapılır. Sistem manuel aracın sıralı vites değişimini yapan versiyonu gibi düşünülebilir.

Yarı Otomatik Vites Nasıl Kullanılır?

Yarı otomatik arabalarda, gaz ve fren olmak üzere iki pedal vardır. Bunların ikisi de sağ bölümde bulunur. Sağlıklı bir kullanım için pedalların sağ ayak ile kullanılması gerekir. Özellikle düz vitesten otomatik vites kullanımına geçecekler için bu biraz zorlayıcı olabilir. Ani fren ve gaz sorunları yaşanabilir. Birkaç kullanım sonrasında sorun ortadan kalkacaktır.

Yarı otomatik araçların kullanım mekaniği vites kolu ile bu pedalların entegre kullanımı üzerine kuruludur. Araç park halinde iken vites kolu P simgesinde ve el freni çekili olmalıdır. Yarı otomatik vites araçların kontağını çevirebilmek için frene basılır. Ayak frende iken vites kolu P’den, ileri gidilecekse D’ye geri gidilecekse R’ye geçirilir. Frene basmanın temel amacı, aracın ileri kayışını engellemektir. Aracınızı düz viteste kullanmak istiyorsanız, vites kolunu M’ye getirmelisiniz. Vites büyütmek için kolu ileri, vites küçültmek için geri almalısınız.

Önemli bir not olarak, araç hareket halinde iken vitesi P’ye getirmemelisiniz. Aksi halde debriyaj kilitlenerek dişliler zarar görecektir. Araç çalışır durumda iken bekleme yapmanız gerektiğinde vites kolunu N’ye getirebilirsiniz. Böylece araç boşa alınmış olur ve frene ya da gaza basmadan vites değiştirene kadar durabilir.

Özellikle yokuşta kaymamak için ayağınızı frende tutmanız, harekete geçeceğiniz an vitesi değiştirip gaz pedalına basarak kaymasını önlemeniz gerekir. Araçta yokuş kalkış desteği olan araçlarda ise anlık fren-gaz değişimlerinde yaşanan boşluklarda araç kaymadan sabit durabilir.

Yarı Otomatik Vites Harflerinin Anlamı

Düz vites araçlarda, vites üzerinde ileri ve geri vitesi gösteren işaretler bulunur. Geri vites R ile gösterilirken, ileri vitesler araçta kaç ileri vites var ise o kadar rakam ile gösterilir. Genellikle birbiri ile karşılıklı yerleştirilmiş 6 rakam bulunur.

Yarı otomatik viteste ise harfler bulunur. Yarı otomatik vites harflerinin anlamı aşağıda paylaşılmıştır.

  • P: Park
  • N: Boş (Null)
  • D: Sürüş (Drive)
  • R: Geri (Reverse)
  • M: Manuel

Aracın Park halinden Sürüş haline getirilmesi için vites P’den D’ye alınır. D ile kullanıldığında, vites aracın devrine göre otomatik olarak değişir. Manuel’de kullanılan araçta, M’de bulunan vitesin ileri geri hareketi vites değişimi yapılabilir. Vites M halinde olsa dahi, devir düşüşü olduğunda veya çok yükseldiğinde otomatik vites değişimi sağlanır.

Okuyunuz: Otomatik Vitesi Kullanımında Dikkat Edilmesi Gerekenler

 

Tam Otomatik ve Yarı Otomatik Farkı

İster tam otomatik olsun ister yarı otomatik olsun, otomatik arabaların en bilinen özelliği debriyaj pedalının olmamasıdır. Tam otomatik ve yarı otomatik farkı ise kavrama farklılığından gelir. Tek kavramalı olarak dizayn edilen yarı otomatik vites için debriyajın işlevi araçta otomatik olarak sağlanır. Tam otomatik vites araba ise prensip olarak çift kavrayışa sahiptir. İlk kavrama noktasında vites değişikliği hazırlanır. Yani debriyajın işlevi üstlenilir. İkinci kavrama bir sonraki vitesi hazırlar. Sürücü açısından hissedilen ise otomatik vites için daha az hissedilen ve sarsıntısız bir vites geçişidir.

Herhangi ekstra bir özelliğe sahip olmayan yarı otomatik araçlarda, yokuş kalkışlarında belli bir miktar geri kayma yaşanabilir. Tam otomatik arabada geri kayışları önlemek için tork konventörü kullanılır. İçinde sıvı buluna hidrolik bir sistemde torkun tekerlere aktarılması sağlanarak kayma önlenir. Diğer araçlarda ise bu kaymayı önlemek için ek teknolojiler kullanılır. Hill holder denen yokuş kalkış desteği en dik yokuşlarda bile aracın sabit kalmasını sağlar.

Performans göstergelerine baktığımızda tam otomatik araba kavrama ve yol tutuş açısından daha iyi performans gösterir. Buna karşı yakıt tüketimi açısından daha maliyetlidir. Bu anlamda, bütçenize uygun performans maliyet analizi yaparak tercihte bulunmanızı öneririz.

Yarı Otomatik Araç Markaları

Otomobil tutkunları genel olarak marka tercihleri vardır. Araç alırken öncelikle birkaç markanın modellerine bakarlar. Neyse ki bugün neredeyse her markanın otomatik araç modeli geliştirilmiştir. Birçok modelin hem otomatik vites hem yarı otomatik vitesini bulunabilir.  Markalara göre Türkiye’de bulunabilen ve en çok tercih edilen yarı otomatik vites markaları aşağıda sizin için özetlendi.

 

Marka Seri Model
Mercedes Benz CLS 350
Volkswagen Passat 1.6. TDI BlueMotion Impression
Volkswagen Golf 1.6 TDI BlueMotion Comfortline
BMW 3 Series 320i ED Sport Line
Renault Fluence 1.5 dCi Dynamique
Ford Focus 1.6 Ti
Peugeot 508 1.6 e-HDi Active
Honda Civic 1.6i VTEC Elegance
Opel Astra 1.6 Essentia Easytronic
Fiat Linea 1.3 Multijet Emotion Plus Dualogic
Toyota Corolla 1.8 Hybrid Flame X-Pack

 

Yarı Otomatik Araç Alırken Dikkat Edilecekler

Her araçta olduğu gibi yarı otomatik araç alırken dikkat edilecekler konusunda bilgi sahibi olmakta fayda vardır. Neredeyse her markanın yarı otomatik modeli olması sebebiyle, tercih ettiğiniz bir marka var ise modellerini incelemekle işe başlayabilirsiniz.

Otomatik araçlarda debriyaj olmaması sebebi ile vites kolunun entegrasyonu çok önemlidir. Vites kolunun takılmadan çalışması dikkat edeceğiniz en önemli noktalardan biridir. Yokuşlarda geriye kayma konusunda da bir ön deneme yapmanızı tavsiye ederiz. Aracın tüm özelliklerini anlayabilmek için karar vermeden önce mutlaka ön test sürüşüne çıkmalısınız.

Son olarak yakıt performans konusunda bir araştırma yapmanızı öneririz. Yarı otomatik vites seçimi için sehir içi ve şehirler arası kullanım sıklığınızı düşünerek doğru bir hesaplama yapabilirsiniz.

kaynak: https://en.wikipedia.org/wiki/Semi-automatic_transmission